استجابت و یا موانع استجابت دعا
شرایط استجابت دعا
دعا عبادتی است که همچون سایر عبادات، پذیرفته شدن آن نزد خداوند، به شرایطی بستگی دارد و بدون تحقق آن شروط، انتظار اجابت بیهوده است. از جمله شرایط آن:
الف) شناخت خداوند: شناخت خداوند و ایمان به خدا، زیربنای تمام عقاید و افعال عبادی یک مسلمان است و هر چه درجة شناخت انسان نسبت به خداوند بیشتر شود، توجه و خلوص به عبادتش، از معنویت بیشتری برخوردار میشود. شناخت خداوند نیز در اجابت دعا مؤثر است. رسول خدا- فرمود: خدای عزّ وجلّ میفرماید: «آن کس که از من خواستهای بطلبد، در حالی که بداند نفع و ضرر به دست من است، دعایش را پاسخ میگویم.»[1]
ب) عمل به وظایف شرعی: پایبندی به احکام شرعی و عمل به وظیفه، از ارکان اساسی رشد و تعالی معنوی است. در فقه شیعی، هیچگاه یک مسلمان از انجام عبادتها معاف نخواهد بود و اگر برخی از عبادات در شرایط دشوار، مانند زمان بیماری از دوش مکلّف برداشته میشود، به شکل و صورتی دیگر جبران میگردد. نمونههای تاریخی انجام عبادت در مهمترین عرصههای زندگی، از ائمة معصومین( به یادگار مانده است، از قبیل اقامة نماز جماعت در ظهر روز عاشورا به امامت امام حسین(ع).
ج) کسب حلال: همچنان که غذا بر جسم و تن آدمی آثار خاصّ فیزیکی دارد، بر روح و روان آدمی نیز اثر معنوی بر جای میگذارد. میتوان گفت که یکی از عوامل مهمّ سعادت و شقاوت آدمی، به تغذیه وی وابسته است. غذاهایی که از راههای حرام فراهم میگردند، یا مواردی که شارع مقدّس خوردن آنان را منع کرده، زیانبارترین آثار سوء را بر روح و روان انسان بر جا میگذارند، تا جایی که در روایات آمده است که آشامیدن مایعات مستکننده، موجب میشود تا عباداتهای آن شخص روزها و هفتهها پذیرفته نشود. در قبولی دعا نیز نوع تغذیه از حیث حلال یا حرام بودن، تأثیر مستقیم دارد.
د) خواستههای منطقی: نظام هستی مبتنی بر قوانینی است که بر اساس خواست و ارادة خداوند، تخلّفناپذیر است. از آنجا که نیازها و تقاضای انسانها بسیار متفاوت است و برخی از خواستهها تنها با نادیده گرفتن نظام عالم، اجابتپذیر است، بدیهی است که خداوند برای خواستههای یک فرد، جهانی را به هم نمیریزد. بنابراین، یکی از شرایط مهمّ دعا کردن، معقول و منطقی بودن آن است.
امام علی(ع) میفرماید: «یَا صَاحِبَ الدُّعَاءِ لَا تَسْأَلْ مَا لَا یَکُونُ وَ لَا یَحِل؛[2] ای دعاکننده! چیزی که شدنی و یا حلال نیست، درخواست مکن!»
موانع استجابت دعا
1. گناه: امام باقر(ع) میفرماید: «بنده حاجتی از خدا میطلبد و برنامة کارش چنان است که در فاصلهای دور یا نزدیک، آن حاجت برآورده میشود؛ ولی مرتکب گناهی میشود، پس خدای تبارک و تعالی به فرشته میگوید: حاجتش را روا مکن و او را محروم کن؛ زیرا او به سخط و غضبم رو آورد و به همین سبب از طرف من مستحقّ محرومیّت شد.»[3]
2. ظلم و ستم به دیگران: امام صادق(ع) میفرماید: «آنگاه که مردی ستم کند؛ ولی از طرفی از دست دوست ظالم خود به درگاه خدا دعا کند، خدای بزرگ میگوید: اینجا شخص دیگری است که از ستم تو مینالد و به تو نفرین میکند و میپندارد تو به او ظلم کردهای، حال اگر میخواهی هم دعای تو را و هم دعای او را مستجاب کنم، و اگر میخواهی اجابت شما را به تأخیر بیندازم تا دامن عفو و گذشت من شامل شما دو نفر گردد.»[4]
3. عدم مصلحت: امام باقر(ع) فرمودهاند: «خداوند دنیا را هم به دوست میدهد، هم به دشمن؛ ولی آخرت را جز به کسانی که آنها را دوست میدارد، نمیدهد. به راستی اگر شخص مؤمن چیزی را که در دنیا موجب تازیانه است، از خدا بخواهد، به او نمیدهد، اما هر چه از آخرت بخواهد، به او میدهد و خدا در دنیا به کافر هر چه بخواهد، پیش از آنکه درخواست کند، میبخشد، ولی از بهشت محلّ تازیانهای را میخواهد و خدا به او هیچ نمیدهد.»[5]
4. خلاف سنن الهی: حضرت علی(ع) میفرماید: «نباید یکی از شما بگوید: خدایا! از فتنه و آزمایش به تو پناه میبرم؛ زیرا کسی نیست که گرفتار فتنه نباشد؛ ولی کسی که پناه میبرد، باید از فتنههای گمراهکننده به خدا پناه ببرد؛ چون خداوند سبحان میفرماید: بدانید داراییها و فرزندان شما فتنه هستند.»[6]
5. موارد دیگر: در روایات به موارد دیگری نیز اشاره شده است؛ از جمله حضرت صادق(ع) میفرماید: «دعای پنج دسته مستجاب نمیشود: اوّل، مردی که با همسرش سازگاری اخلاقی ندارد و ادامة زناشویی برای آنان غیرممکن است، و به جای اینکه از راه قانونیِ طلاق استفاده کنند، دعا میکنند که خدا آنها را از آن گرفتاری نجات دهد.
دوّم، صاحب بوده و بندهای که بردهاش سه مرتبه گریخته و صاحبش به زحمت هر مرتبه او را پیدا کرده است؛ ولی او را از خود دور نکرده و نفروخته است و برای بار چهارم آن برده فرار میکند و او دست به دعا برمیدارد و از خدا میخواهد که بردهاش را پیدا کند.
سوم، شخصی که از کنار دیوار شکستهای که نزدیک به خراب شدن است میگذرد و به جای آنکه با شتاب و سرعت از آنجا عبور کند، میایستد و دعا میکند که آن دیوار بر سرش خراب نشود.
چهارم، مردی که به دیگری مبلغی قرض داده است؛ ولی بر این قرض دادن شاهد و گواهی نگرفته، و دعا میکند که بدهکار طلب او را بدهد.
پنجم، مردی که در خانه نشسته و به دنبال کسب و کار نمیرود و از خدا روزی و ثروت میخواهد.»[7]
از خداوند متعال میخواهیم که جزء گروهی باشیم که دعاهایمان مورد قبول درگاه احدیّت قرار میگیرد و همواره توفیق آرامش یافتن و نیرو گرفتن به وسیلة دعا شامل حال ما گردد و قلب حضرت حجّت(عج) نیز از ما راضی گردد.
- ۰ نظر
- ۰۷ خرداد ۹۷ ، ۱۸:۴۵