غافر/60 - دعا و نیایش
وَ قَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونىِ أَسْتَجِبْ لَکمُْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبرُِونَ عَنْ عِبَادَتىِ سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ(غافر/60)
و پروردگارتان گفت: «مرا بخوانید تا براى شما اجابت کنم. همانا کسانى که از عبادت من سر باز زده و تکبّر مىورزند به زودى با سرافکندگى به جهنّم وارد مىشوند».
نکته ها:
سؤال: با این که خداوند وعده ى استجابت داده است، «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» چرا برخى دعاهاى ما مستجاب نمىشود؟
پاسخ:
الف) بعضى اعمال نظیر گناه و ظلم و خوردن لقمهى حرام و عفو نکردنِ کسانى که از ما عذرخواهى مىکنند، مانع استجابت دعا مىشود.
ب) گاهى مستجاب شدن دعاى ما نظام آفرینش را به هم مىریزد، نظیر دانش آموزى که در امتحان جغرافیا در پاسخ این سؤال که آیا سطح دریاها بالاتر است یا کوهها؟ چون به اشتباه نوشته بود «سطح دریاها بالاتر است!» از خداوند خواسته بود که این دو را جا به جا کند تا او نمرهى قبولى بگیرد!
به هر حال خداوند همان گونه که قادر است، حکیم نیز هست.
ج) گاهى آن دعا مستجاب نمىشود، ولى مشابه آن مستجاب مىشود.
د) گاهى اثر دعا در آیندهى خود انسان یا خانواده و نسل او یا در قیامت نتیجه مىدهد و فورى مستجاب نمىشود.
هر دعایى که مستجاب نشود در حقیقت دعا نیست، چون دعا به معناى طلب خیر است و بسیارى از خواستههاى ما شرّ است نه خیر.
تفسیر نور، ج8، ص: 280
آداب دعا در قرآن
1. دعا همراه ایمان و عمل صالح باشد. «یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»[1]
2. با اخلاص باشد. «فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ»[2]
3. با تضرّع و مخفیانه باشد. «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَةً»[3]
4. با بیم و امید باشد. «وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً»[4]
5. در ساعاتى خاص باشد. «یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِیِّ»[5]*
پیامها:
1- گفتگو با خداوند، کلید رشد و تربیت انسان است. «قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی»
2- میان دعاى انسان و ربوبیّت خداوند، رابطهاى تنگاتنگ است. (اکثر دعاهاى قرآن همراه «رَبَّنا»* آمده است). «رَبُّکُمُ ادْعُونِی»
3- خداوند، از ما خواسته که به درگاه او دعا کنیم. «قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی»
4- در دعا فقط خدا را بخوانیم، نه خدا و دیگران را در کنار هم. «ادْعُونِی»
5- خداوند نیازهاى ما را مىداند، ولى دستور دعا نشانهى آن است که درخواست ما آثارى دارد. «ادْعُونِی»
6- بین دعا و استجابت هیچ فاصلهاى نیست. «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ» (حتّى حرف «فاء» یا «ثم» نیامده است. اگر مىفرمود: «فاستجب» یعنى بعد از مدّت کمى مستجاب مىکنم و اگر مىفرمود: «ثم استجب» یعنى بعد از مدّت طولانى.)
7- در دعا و اجابت واسطهاى در کار نیست. «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ»
8- استجابت دعا وعده الهى است. «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»
9- اگر دعایى مستجاب نشد لابد به سود ما نبوده است، چون فرمود: «أَسْتَجِبْ لَکُمْ» آنچه را به نفع شما باشد مستجاب مىکنم.
تفسیر نور، ج8، ص: 281
10- دعا نکردن، نشانهى تکبّر است. «یَسْتَکْبِرُونَ»
11- دعا، درمان تکبّر است. «یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی»
12- دعا، خود عبادت است. «یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی»
13- دعا عبادتى مخصوص و الهى است. «عِبادَتِی»
14- مجازات خداوند عادلانه و متناسب با نوع رفتار و کردار آدمى است. استکبار امروز، سرافکندگى فردا را به دنبال دارد. «یَسْتَکْبِرُونَ- داخِرِینَ»
